Benim SCI’m senin SSCI’ni döver: Web of Science konu kategorizasyonu ve disiplinlerarası eşitsizlikler üzerine

Uzun yıllardır araştırma performans değerlendirmelerinde temel kaynak olarak WoS kullanıyoruz ancak buna rağmen hala WoS’a tam olarak aşina değiliz. Hadi olalım :=) Bu sefer beni tetikleyen bir alt gündem yok. “Ertelemem gereken işler var çünkü odaklanma havamda değilim” sebepli bir blog yazısı yazdım.

En temel sorunu çözelim: SCIE ve SCI ayrımı

Öncelikle çoğunluğun doğru sandığı temel yanlış şu: SCI artık yok, anlıyor musun yok. İkisi arasındaki fark için Web’de yapılan taramada ilk sırada çıkan biri elektronik versiyon, diğeri basılı versiyon cevabı da tam olarak doğru değil. Yıllar önce CD-ROM ortamında müşterilere sağlanan versiyon olan SCI’da az sayıda çekirdek dergi varmış. Ancak elektronik ortama geçişle birlikte ticari bir adım atılması gerekiyormuş. Nihayetinde SCI’nın dergi listesi belirli bir noktadan sonra hiç güncellenmemiş. SCIE (yani science citation index EXPANDED) ise sürekli güncellenen ve online olarak erişilebilen bir dergi listesi sunmuş (bu ikiliğin altında ticari sebepler – marka adı ile ilgili sorunlar varmıştı :=)). Ancak SCI’da az sayıda dergi olması ve SCIE’de nispeten daha çok dergi olması sebebi ile akademik toplulukta biri daha iyi, biri daha kötü algısı yaratmış. Yıllar içinde SCI komple kaldırıldığı için artık tamamen SCIE ile devam ediyoruz.*, **

WoS’un bölgesel genişleme politikası ile WoS’ta dizinlenen dergilerin sayısı çok arttı. Ancak yerel/bölgesel dergilerin atıf/yayın örüntüleri uluslararası dergilerden farklı olduğu için koleksiyonda çok sırıttı ve sayıları çarpıklaştırdı. Bunun üzerine ESCI kuruldu (bunu açık açık hiçbir zaman söylemediler ama bence öyle. Yani bu okuduğunuz şey işin bencesi). Ancak bu ESCI dergilerinin kötü olduğunu göstermez. ESCI koleksiyonu daha yerel/bölgesel dergi ağırlıklı olduğu için sayısal göstergelerde daha düşük sıralardalar. Şu iki makalemizden yerel/bölgesel dergilerin genel özellikleriyle ilgili istatistiklere bakabilirsiniz:

• Science needs to inform the public. That can’t be done solely in English 
• Self-citation patterns of journals indexed in the Journal Citation Reports

Bir toplantıda WoS temsilcisi ESCI’yı SCIE’ye kabul sürecinde bir basamak olarak kullanmayı planladıklarını söylemişti. Yani birinci lig, ikinci lig gibi düşünülebilir. Çok sevdiğim bir sınıflama yöntemi değildi bu ama yapmaya çalıştıkları şey buydu. Ancak son katıldığım uluslararası bir toplantıda WoS temsilcisi ESCI’nin yerel/bölgesel içerik için çok kıymetli içerik olduğunu ve bu şekilde korunmasını istediklerini de söyledi.

WoS’un son yıllarda bu konudaki yaklaşımını sevmedim dersem yalan söylemiş olurum. Önce etki faktörüne alternatif JCI çıkardı (journal citation indicator). Tüm dergilerin JCI hesaplamasını yaptı. Önümüzdeki Temmuz ayından itibaren tüm endeksler için etki faktörü de hesaplayacak. Mevcutta ESCI ve AHCI için JIF hesaplanmıyor. Sebebi de hesaplamanın mantıksızlığı (tüm dergiler muhtemelen 0-1 aralığında olacak). Ancak bu beni endişelendirmiyor çünkü etki faktöründeki üç hane de teke düşürülüyor. Yani gerçekten dergiler arasında çok büyük sıralama farklılıkları olmayacak (çoğu aynı sırada olacak). Bu ne getirecek derseniz hemen değil ancak yıllar içinde etki faktörünün kendiliğinden değerini yitirmesine sebep olacağını söyleyebilirim. Aynı konferansta “benim geldiğim ülkede WoS adeta bir kutsal bilgi kaynağı olduğundan etki faktörünü pazarlarken daha dikkatli olmalısınız” diye çıkıştığım WoS temsilcisi “durumun farkındayız ve bunu iyileştirmek için çalışıyoruz. Ancak takdir edersiniz ki biz de ticari bir oluşumuz ve beklentileri karşılamamız gerekiyor” demişti. O yüzden Gökhan Zan stili kuğuları ürkütmeden ekmek atıyorlar gibi hissediyorum :=). Bence iyi bir yöntem. (hikayeyi bilmeyenler için Gökhan Zan’ın ayı zannettiği kuğu: https://eksisozluk2023.com/gokhan-zanin-ayi-zannettigi-kugu–2848296

Neyse bu konuyu kapattıysak WoS’un SCI ve SSCI sınıflandırmasını neye göre yaptığına bakalım.

Konu kategorizasyonu

WoS’un temeldeki konu kategorizasyonu 254 alt konuya dayanıyor. Bu 254 alt konu kategorisi dergilerin yayın yaptığı konu alanlarına dayanıyor. Şimdi JCR’a bir üst sınıflama da eklendi. Yani mevcut sınıflama hiyerarşisi şöyle: SCI, SSCI, AHCI, ESCI > 21 üst düzey konu kategorisi > 254 detaylı konu kategorisi. JCR’a girip categories sekmesine tıkladığınızda söylediğim şeyi kanlı canlı karşınızda görebilirsiniz:

Bir dergi birden fazla alana girebilir:

Burada dikkat edilmesi gereken en önemli şeylerden biri bir dergi birden fazla alana/dizine girebilir. Örneğin, benim alanımın dergilerinden olan JASIST, Scientometrics ve Journal of Informetrics hem SCI hem SSCI’da dizinleniyor. Yani kimsenin SCI’si SSCI’sini dövemiyor. Mesela:

Yükselmelerde/teşviklerde kullanırken genelde hangi metrikte öndeyse onu kullanmamız tavsiye ediliyor. Geldik bu sınıflamanın çakıldığı noktaya.

Konu sınıflamasının kapsamı

Ben kütüphanecilik ve bilgibilimi alanında çalışıyorum. WoS’a göre yayın yapabileceğim 85 SSCI, 79 ESCI dergisi var.

Ancak bu dergilere daha yakından bakınca gördüğümüz şey şu:

Bu dergilerin yarısı geleneksel kütüphanecilik dergisi. Bu dergilerin atıf potansiyelleri düşük. Yani Q1’de hiç geleneksel kütüphanecilik dergisi yok. Q1’deki dergilerin neredeyse tamamı ya sağlık yönetimi dergileri, ya da yönetim. Yani bu alanlarda yönetim bilişim sistemleri çalışanlar da, sağlık yönetimi ve hemşirelikte çalışanlar da, biz de yayın yapıyoruz. Öbür tarafta benim konum daha çok scientometrics & information retrieval kümesinde. Bu da fazlasıyla disiplinlerarası bir alan. Bİlgisayar mühendisleri de bu alanda yayın yaptıklarından bu kümedeki dergilerin neredeyse hemen hepsi SCI’da bilgisayar bilimleri altında da indeksleniyor. Yani konusal kategorilerin belirlenmesi dergi konusuna bağlı olduğundan ve bu konular çok genel şekilde belirlendiğinden bu sınıflandırmaya dayalı politikalar sorunlu sonuçlar üretebiliyor.

Disiplinler arasındaki dergi alternatifleri eşit değil!

Bunun WoS konu kategorizasyonu ile ilgili yok ama yine de unuttuysanız hatırlatayım diye ekledim. Her alanın dergi altternatifi eşit değil. Zaten yıllık olarak az sayıda makale yayınlayan bazı dergilerde yayın yapmak için Harvard veya Stanford Üniversitesinde falan çalışmanız gerekiyor. Bu sebeple cerrahi alanında çalışan bir akademisyenin elinin altındaki dergi sayısı ile tıp etiği çalışanın dergi sayısının eşit olmadığını bilmenizi ve aklınızın bir köşesinde tutmanızı rica ederim.

Makale içeriği uygunsa -yalnızca ilgili makale- derginin dizinlenmediği bir dizine de eklenebilir

Çok kimsenin bilmediği, örnek gördüğünde afalladığı bazı durumlar olmuyor değil. Normal zamanda AHCI’da dizinlenmeyen bir derginin yalnızca tek bir makalesini AHCI’da görürseniz şaşırmayın diye yazıyorum bunu. Konusal sınıflama çok başarılı olmasa da girişim olarak güzel. Araştırma konunuzda tarama yaparken dizin sınırlaması yapıyorsanız bu yayınları gözden kaçırmamış oluyorsunuz bu sayede.

Citation topics meso

WoS’un konu sınıflaması her zaman sorun olmuştur. Herkes bu konuda söylenir durur. Sık sık yazarız da. Birkaç yıl önce WoS ve CWTS işbirliğiyle meso-topics çalışması yapıldı. Şu an sistemde erişilebilir durumda. Herhangi bir taramada kenarda filtreleme özelliği olarak görebilirsiniz. Bence yakın zamanda bu konuda daha detaylı iyileştirmeler de yapılacaktır. Bu özellik benim için oldukça umut verici özelliklerden biri. Çünkü oldukça kısıtlı sınıflamayı iyileştirme ihtimali var.

Bir amme hizmeti blog yazısına daha son verirken esenlikler diliyorum efendim.

– Yazıyı okuyan editörler bazı yerde indeks, bazı yerde endeks, bazı yerlerde dizin demem sonucunda alerjik reaksiyon göstermiş olabilir. Yarattığım kısa süreli rahatsızlık için kusura bakmayın. Geldiği gibi yazınca böyle oluyor, böyle oluyor, böyle oluyor.

* Bu kısmı WoS eğitim sertifikalı uzmanım müdürcüm kocam vesilesi ile güncelledim, benim bilgim de hatalı değilse bile eksikmiş :=).

** WoS dergi seçim kriterleri ile ilgili blog yazımla devam etmek isterseniz buradan: http://www.zehrataskin.com/index.php/2022/08/04/web-of-science-dergi-secim-kriterleri-ne-soyluyor/ Artık WoS tarama ekranında edisyonlar arasında sadece SCIE’yi görüyorsunuz.